مهربانی اجتماعی: بذر انسجام و آرامش
از شفقت تا قدرت: نقش سهگانه مهربانی، توانمندسازی و حمایت در تقویت انسجام و تابآوری اجتماعی
ترویج و توسعه مهربانیهای اجتماعی، به ویژه هنگامی که با مفاهیم توانمندسازی و حمایت اجتماعی آمیخته شود، یک زیربنای مستحکم برای دستیابی به انسجام پایدار اجتماعی و در نتیجه، جامعهای تابآور است. این سه مفهوم، نه تنها به صورت مجزا، بلکه در تعامل و همافزایی با یکدیگر، میتوانند موتور محرکه رشد و توسعه انسانی یک جامعه باشند.
فهرست عناوین مطلب
مهربانی اجتماعی: بذر انسجام و آرامش
از شفقت تا قدرت: نقش سهگانه مهربانی، توانمندسازی و حمایت در تقویت انسجام و تابآوری اجتماعی
به قلم مرسده حقیقی – عضو تیم تحریریه پایگاه خبری مددکار نیوز
مهربانی اجتماعی فراتر از یک عمل خیرخواهانه فردی است؛ یک رویکرد توسعهگرا و یک سرمایه اجتماعی ارزشمند محسوب میشود که نشاندهنده شفقت، درک و اهمیت دادن به دیگران بدون انتظار پاداش است.
ترویج این فرهنگ، به معنای ایجاد یک محیط صمیمی و حمایتی است که در آن افراد احساس امنیت و پذیرش میکنند.
- ایجاد پیوندهای قوی: مهربانی، ارتباطات اجتماعی را عمیق و قوی میسازد. این شبکههای اجتماعی مستحکم، در زمان مواجهه با استرسها، مشکلات و بحرانها، به عنوان یک عامل حفاظتی عمل کرده و به افراد کمک میکنند تا کمتر احساس تنش و انزوا کنند.
- افزایش خودارزشمندی: دریافت و ارائه مهربانی، حس خودارزشمندی و امیدواری را در فرد بالا میبرد. زمانی که افراد احساس میکنند در جامعه دیده و پذیرفته شدهاند، انگیزه و توان بیشتری برای مشارکت فعال و سازنده پیدا میکنند.
- مسری بودن مهربانی: رفتار مهربانانه، مسری است و میتواند مانند یک موج مثبت در جامعه گسترش یابد. این چرخه مثبت، همبستگی جمعی را تقویت کرده و به طور مستقیم به انسجام اجتماعی میانجامد؛ یعنی حالتی که در آن اعضای جامعه حول ارزشها و اهداف مشترک، پیوند و همکاری دارند.
توانمندسازی: تقویت ظرفیتهای درونی جامعه
توانمندسازی به معنای فراهم آوردن ساز و کارهایی برای افزایش حق انتخاب، آزادی عمل، و دسترسی به منابع برای افراد و گروههای محروم جامعه است.
مهربانی پایدار، مهربانیای است که صرفاً به کمکهای مقطعی بسنده نکند، بلکه با هدف رشد و توسعه انسانی، زمینهساز توانمندسازی باشد.
- مشارکت آگاهانه: رویکرد توانمندسازی بر ظرفیتهای بومی و مشارکت آگاهانه و فعال خود مردم تأکید دارد. زمانی که افراد توانمند میشوند، مسئولیت بهبود شرایط زندگی خود را پذیرفته و با احساس مالکیت بیشتری در برنامههای اجتماعی مشارکت میکنند.
- افزایش سرمایه اجتماعی: توانمندسازی، مستقیماً به تقویت سرمایه اجتماعی شامل اعتماد، انسجام و مشارکت اجتماعی کمک میکند. در جامعه توانمند شده، مدیریت از پایین به بالا شکل میگیرد و شبکههای حمایتی به صورت نهادی و خودجوش تقویت میشوند.
- نمایانگر توسعه انسانی: توانمندسازی نشانگر این است که جامعه نه تنها مشکلات را به صورت موقت حل میکند، بلکه ظرفیت انطباق، سازندگی و رشد خود را برای مقابله با چالشهای آینده افزایش داده است. این فرآیند، جوامع را به سمت توسعه پایدار هدایت میکند.
حمایت اجتماعی: شبکه امن در مواجهه با بحران
حمایت اجتماعی به مجموعهای از روابط و منابع (عاطفی، اطلاعاتی، مالی یا عملی) اطلاق میشود که افراد در زمان سختی، چالش و بحران از خانواده، دوستان، همکاران و جامعه دریافت میکنند.
حمایت اجتماعی در کنار مهربانی اجتماعی، مفاهیم یک جامعه تابآور را تکمیل میکند.
- کاهش فشار روانشناختی: حمایت اجتماعی قوی، نیرومندترین عامل برای کاهش فشار روانشناختی و تسهیل تحمل مشکلات در شرایط تنشزا است. این حمایت باعث میشود افراد در برابر حوادث منفی زندگی، علائم افسردگی کمتری نشان دهند.
- تقویت تابآوری فردی و جمعی: مهربانی اجتماعی، پایههای شبکههای حمایتی قوی را میسازد. در مواقع بحران، این شبکهها نقش محوری در تسهیل بهبودی، ارائه کمک و ایجاد احساس تعلق ایفا میکنند. مشاهده قدرت و استقامت دیگران در این شبکهها، امید و الگو میآفریند و تابآوری جمعی را تقویت مینماید.
- پیشبینی کننده سلامت روان: تحقیقات نشان دادهاند که هرچه شبکه حمایت اجتماعی فرد بهتر و گستردهتر باشد، میزان سلامت روان نیز بیشتر است. حمایت اجتماعی با واکسینه کردن فرد در برابر تجربههای فشارزا، زمینه را برای بازگشت سریعتر به حالت عادی فراهم میکند.
نتیجهگیری: جامعه تابآور، محصول مهربانی توسعهیافته
تابآوری جامعه (Social Resilience) به توانمندی جامعه برای انطباق، مقابله و بازگشت به حالت عادی پس از اختلالات و بحرانهای اجتماعی، اقتصادی، یا طبیعی اشاره دارد.
این توانمندی صرفاً یک ویژگی ذاتی نیست، بلکه یک ساختار فرهنگی و اجتماعی است که با ترویج مستمر مهربانی و توانمندسازی اعضاء ایجاد میشود.
مهربانی اجتماعی به عنوان روحیه جامعه، توانمندسازی به عنوان قدرت عمل و رشد، و حمایت اجتماعی به عنوان شبکه امن و پشتیبان، هر سه، اضلاع مثلث انسجام پایدار اجتماعی و تابآوری جمعی هستند.
یک جامعه تابآور، جامعهای است که در آن، مهربانی نه یک استثناء، بلکه یک ارزش فرهنگی نهادینه شده است و هر فرد، با تکیه بر توانمندیهای خود و در پرتو حمایت جمعی، برای غلبه بر چالشها احساس قدرت و هدفمندی میکند. سرمایهگذاری بر این مفاهیم، در واقع سرمایهگذاری بر آیندهای پایدار، آرام و متحد است.